Szałwia lekarska - Salvia officinalis

2022-03-11 14:02

Szałwia lekarska (ang. Sage) to bylina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Wywodzi się z krajów basenu Morza Śródziemnego, gdzie porasta słoneczne, wapienne zbocza do wysokości 800 m n.p.m. W naturze tworzy zimozielone półkrzewy.

Szałwia lekarska
Autor: Gettyimages Szałwia lekarska

Spis treści

  1. Szałwia - opis rośliny
  2. Szałwia - kwiaty
  3. Szałwia - uprawa
  4. Szałwia lekarska - roślina przyprawowa i lecznicza

Obecnie szałwia lekarska jest uprawiana w wielu krajach świata. Jej łacińska nazwa wywodzi się od słowa salvo (leczyć, ratować) lub salvus (zdrowy) – od dawna była traktowana jako lek, w starożytności była symbolem zdrowia i długowieczności.

Szałwia - opis rośliny

W naszym klimacie szałwia lekarska to krzewinka osiągająca do 75 cm wysokości (zwykle 30–60 cm), tworząca szerokie kępy złożone z licznych, wzniesionych, ale skłonnych do pokładania się, zielonych, kutnerowato owłosionych pędów, u podstawy drewniejących i pokrytych brunatną, łuszczącą się korą, wyrastających z silnego zdrewniałego korzenia. Pędy są porośnięte licznymi, podłużnie owalnymi lub lancetowatymi, których nasada zwęża się w długi ogonek. Blaszki liściowe są całobrzegie lub lekko karbowane, z obu stron pokryte delikatnym, białym kutnerem, co sprawia, że są srebrzystozielone i aksamitne w dotyku. Ich wierzchnia strona jest drobno pomarszczona, a na spodniej stronie dobrze widoczna jest charakterystyczna, gęsta siatka nerwów.

Szałwia - kwiaty

Szałwia lekarska zakwita w drugim roku uprawy z nasion, niekiedy już pod koniec maja, i kwitnie do końca lipca. Wykształca wysokie, wzniesione ponad liście pędy kwiatostanowe, na których pojawiają się zebrane w nibyokółkach po 4–8 sztuk dwuwargowe, niebieskofioletowe kwiaty 2–3 mm długości. Nibyokółki są oddzielone od siebie kilkucentymetrowymi przerwami i na szczytach pędów kwiatostanowych tworzą nibykłos. Kwiaty są miododajne. Szałwia jest rośliną owadopylną, zapylaną głównie przez pszczoły i trzmiele.

Szałwia - uprawa

Szałwia lekarska najlepiej rośnie na ciepłych, osłoniętych od wiatrów, nasłonecznionych stanowiskach, najlepiej o wystawie południowej lub południowo-zachodniej. Gleba powinna być żyzna, ale przepuszczalna, z domieszką piasku lub drobnego żwiru, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Szałwia bardzo dobrze reaguje na nawożenie azotowe (można stosować nawozy mineralne lub kompost). Uprawa nie udaje się na glebach ubogich w wapń, ciężkich, zlewnych, podmokłych i jałowych, gdzie roślina może wygniwać i przemarzać, szczególnie podczas mokrych zim. W naszym klimacie szałwia nie jest całkowicie mrozoodporna i w chłodniejszych rejonach kraju może wymarzać – dlatego warto okryć ją na zimę np. gałązkami stroiszu lub kopczykami kompostu; zimą jej część nadziemna zamiera. Wiosną, po zdjęciu okrycia, rośliny należy przyciąć około10 cm nad powierzchnią gleby – pozwoli to na wybicie licznych, młodych przyrostów z pąków śpiących, spowoduje silne zagęszczenie roślin i poprawę pokroju.

Szałwię lekarską można rozmnażać generatywnie przez nasiona zbierane już w sierpniu (zachowują zdolność kiełkowania do 3 lat). Nasiona wysiewamy na rozsadniku na przełomie marca i kwietnia (dobrze kiełkują i na świetle, i w ciemności). Kiełkowanie nasion jest najszybsze w temperaturze około 20 st. C, podrośnięta rozsadę możemy sadzić na miejsce stałe już w lipcu (po 8–10 tygodniach od siewu). Prawidłowo wykształcona, gotowa do sadzenia rozsada ma około 10 cm wysokości. Szałwię można też rozmnażać wegetatywnie przez podział starszych kęp (najlepiej jesienią – po kwitnieniu) bądź przez ukorzenione sadzonki zielne, półzdrewniałe lub zdrewniałe.

Szałwia lekarska - roślina przyprawowa i lecznicza

Szałwia lekarska jest rośliną przyprawową – używa się świeże lub suszone liście, zbierane przed kwitnieniem. Charakteryzują się one silnym, korzennym aromatem i lekko gorzkawym smakiem. Liście w stanie świeżym można przechowywać kilka dni w plastikowych pojemnikach w lodówce, wysuszone należy trzymać w szczelnych pojemnikach w ciemnym miejscu maksymalnie 3 lata. Wysuszona szałwia ma mocniejszy aromat, dlatego do potraw należy stosować ją z umiarem, w przeciwnym razie dania będą miały gorzki smak i nieprzyjemny zapach. Szałwia to doskonała przyprawa do sałatek, dań mięsnych (szczególnie drobiu i dziczyzny), farszów i pasztetów, także do ciast i deserów.Szałwia lekarska to roślina lecznicza, przede wszystkim działa przeciwzapalnie na skórę i błony śluzowe. Stosowana zewnętrznie w postaci wyciągów wodnych, płukanek, przecierań i kąpieli pomaga leczyć liczne dolegliwości skórne, takie jak wypryski, drobne skaleczenia, otarcia, wrzody i czyraki, pomaga przy nieżytach jamy ustnej, dziąseł i gardła, pleśniawkach i anginie oraz upławach i stanach zapalnych dróg rodnych. Szałwia stosowana wewnętrznie – w formie naparów i nalewek – ułatwia trawienie, przeciwdziała nadmiernej fermentacji jelitowej i biegunkom, działa wiatropędnie. Hamuje też nadmierne pocenie i nadmierną laktację u matek karmiących, wykazuje słabe działanie żółciopędne i estrogenne pobudzając miesiączkowanie.Surowcem jest ziele szałwii (Herba Salviae) lub liść szałwii (Flos Salviae), zawierające przede wszystkim olejek eteryczny, w skład którego wchodzą m.in. tujon, cyneol, kamfora, borneol i pinen. Ponadto szałwia zawiera garbniki katechinowe, triterpeny, gorycze, witamina B i C oraz kwas nikotynowy.Ziele (niezdrewniałe, silnie rozgałęzione i ulistnione, wierzchołkowe fragmenty pędów) lub same liście zbiera się, gdy rośliny osiągnęły już pełnię wzrostu liści, ale jeszcze przed kwitnieniem. W pierwszym roku uprawy z siewu okres ten przypada najczęściej w sierpniu, w kolejnych latach pierwszy zbiór przeprowadza się w maju, kolejny w sierpniu. Zbierać najlepiej w suche, słoneczne dni, w godzinach popołudniowych. Tuż po zbiorze rośliny suszy się w przewiewnym i zacienionym miejscu. Prawidłowo wysuszone ziele zachowuje żywe barwy liści. Z tak przygotowanego surowca można wytwarzać napary (wyciągi wodne) lub nalewki.

Szałwia lekarska to także roślina ozdobna. Świetnie nadaje się m.in. do wielogatunkowych zestawień w ogródkach ziołowych oraz na rabaty bylinowe i do ogrodów żwirowych. Najlepiej prezentuje się w naturalistycznych założeniach ogrodowych i w ogrodach w stylu śródziemnomorskim (szczególnie w połączeniu z lawendą), wiejskim i swobodnym, zarówno sadzona pojedynczo, jak i w wieloodmianowych grupach. Może służyć też do zadarniania większych powierzchni (sadzona około 5 roślin na 1m2).Szczególnie cenione są jej odmiany o dekoracyjnych liściach:

  • ‘Purpurascens’ o liściach i pędach nabiegłych fioletowopurpurowo i dekoracyjnych, zwartych kwiatostanach o różowych kwiatach;
  • ‘Argenteovariegata’ o szarozielonych liściach z jaśniejszymi żółtawymi , nieregularnymi przebarwieniami na brzegach;
  • ‘Icterina’ o jasnozielonych liściach z jaśniejszymi żółtawymi , nieregularnymi przebarwieniami na brzegach;
  • ‘Aurea’ o żółtawozielonych liściach z jaśniejszymi żółtawozłotymi , nieregularnymi przebarwieniami na brzegach;
  • ‘Tricolor’ o purpurowych pędach, ciemnozielonych liściach z białym, nieregularnym obrzeżeniem i najmłodszych liściach na szczytach pędów o różowawym zabarwieniu.
Zioła w ogrodzie - szałwia lekarska
Stanowisko słoneczne
Wilgotność gleby średnio wilgotna
Roślina ozdobna z liści/igieł
Roślina ozdobna z kwiatów
Termin kwitnienia V - VII
Zimozielone Nie
Kategoria Zioła
Wysokość 40 cm - 70 cm
Podlewanie średnio
Barwa kwiatów fioletowa
Pokrój wzniesiony
Pokrój kępiasty
Barwa liści/igieł szarozielona
Nasi Partnerzy polecają

Materiał Partnerski

Materiał sponsorowany

Materiał Partnerski

Materiał sponsorowany

Podziel się opinią
Grupa ZPR Media sprzeciwia się głoszeniu opinii noszących znamiona mowy nienawiści przepełnionych pogardą czy agresją. Jeśli widzisz komentarz, który jest hejtem, powiadom nas o tym, klikając zgłoś. Więcej w REGULAMINIE