Melisa lekarska - Melissa officinalis

2022-01-31 15:18

Melisa lekarska (rojownik, pszczelnik, matecznik, starzyszek, cytrynowe ziele, ang. Lemon balm) to bylina z rodziny jasnotowatych/wargowych (Lamiaceae/Labiatae). Wywodzi się z rejonów Morza Śródziemnego Europy południowej i Azji Środkowej. Jest znana i powszechnie uprawiana niemal na całym świecie, także w Polsce.

Melisa lekarska
Autor: photos.com Melisa lekarska

Spis treści

  1. Melisa lekarska opis
  2. Melisa uprawa
  3. Melisa lekarska właściwości
  4. Kiedy zbierać
  5. Melisa w ogrodzie

Melisa lekarska opis

Melisa lekarska to krzewinka, tworzy kępy średnicy około 60 cm, złożone z licznych, czterokanciastych, nieco płożących u nasady, górą wzniesionych, delikatnie owłosionych, rozgałęziających się pędów do 60 cm wysokości, gęsto porośniętych licznymi jajowatymi, żywozielonymi liśćmi o ząbkowanych brzegach.

Melisa lekarska kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty są drobne, początkowo żółtawe, z czasem bielejące, wyrastają w kątach liści, zebrane są w nibyokółki na wierzchołkach pędów kwiatostanowych. Melisa jest rośliną miododajną, cenną jako pożytek dla pszczół. Kwiaty są zapylane przez pszczoły i inne błonkówki. To roślina lecznicza o cytrynowym zapachu, który wabi pszczoły (jest to wykorzystywane przez pszczelarzy, którzy zielem melisy nacierają nowy ul, co ma ułatwić zagnieżdżenie się w nim młodego roju – stąd ludowa nazwa: rojownik i pszczelnik).

Melisa uprawa

Melisa lekarska najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru stanowiskach, urośnie też w półcieniu i na cienistych, wilgotnych stanowiskach, ale wtedy będzie zawierać mniej olejków eterycznych i będzie mniej aromatyczna. Wymaga gleby żyznej i dostatecznie wilgotnej, ale jednocześnie dość lekkiej i przepuszczalnej, ciepłej i dobrze spulchnionej, zasobnej w wapń. Lubi glebę dobrze nawiezioną, obfitą w makro- i mikroelementy.

Jesienią warto obłożyć podstawę melisy dobrze rozłożonym kompostem, co z jednej strony zapewni zastrzyk składników pokarmowych, z drugiej ochroni korzenie przed mrozem. W polskim klimacie melisa nie jest całkowicie odporna na mróz i bez dodatkowego zabezpieczenia, w szczególnie mroźne i bezśnieżne zimy może wymarzać. Melisę lekarską rozmnaża się przez nasiona wysiewane do inspektów w marcu. Rozsadę sadzi się na miejsce stałe w maju, po minięciu wiosennych przymrozków, w rozstawie 20–40 cm. Nasiona można też wysiewać na rozsadniku pod koniec maja, wtedy rozsadę sadzimy na miejsce stałe w lipcu następnego roku. Melisę rozmnaża się też wegetatywnie przez podział starszych, dobrze rozrośniętych kęp roślin.

Melisa lekarska właściwości

Melisa to także roślina lecznicza. Liść melisy (Folium Melissae) jest surowcem zielarskim, zawierającym przede wszystkim olejek eteryczny, w skład którego wchodzi m.in. geraniol, linalol i cytronelol oraz garbniki, żywice, goryczki i niewielkie ilości glikozydów, kwasy organiczne, śluzy i witaminy. Melisa wykazuje właściwości łagodzące nadmierne pobudzenie układu nerwowego, dlatego jest stosowana w stanach nerwicowych i depresjach. Wpływa też korzystnie na pracę układu pokarmowego, poprawiając trawienie i apetyt. Może być też stosowana zewnętrznie w postaci okładów łagodzących urazy, owrzodzenia, obrzęki, ukąszenia owadów oraz bóle stawów.

Kiedy zbierać

Całe pędy melisy przeznaczone na surowiec zielarski można zbierać dwukrotnie: pierwszy raz tuż przed kwitnieniem, na początku czerwca, drugi – po kwitnieniu, pod koniec sierpnia. Pędy ścina się kilka centymetrów nad ziemią, pozostawiając nasadę pędu, z której wyrosną kolejne przyrosty. Pojedyncze liście można zbierać wielokrotnie, przez cały sezon wegetacyjny, w miarę ich przyrastania. Zbiory najlepiej przeprowadzać w suche, słoneczne dni, w godzinach popołudniowych, wtedy rośliny zawierają najwięcej olejków eterycznych i są najbardziej aromatyczne. Suszenie melisy powinno przeprowadzać się w ocienionym, suchym i przewiewnym miejscu, w temperaturze nie wyższej niż 40 st.C, tak, aby blaszki liściowe pozostały zielone, miały zapach cytryny i nieco gorzkawy smak.

Melisa lekarska uprawiana jest też jako roślina przyprawowa. W Europie południowej w formie naparów z liści jest często stosowana w zastępstwie herbaty, a świeże liście stosuje się jako przyprawę kuchenną oraz dodatek do sałatek (może z powodzeniem zastąpić trawę cytrynową), lodów i deserów.

Melisa w ogrodzie

Melisa lekarska może być wykorzystywana również jako roślina ozdobna. Doskonale nadaje się m.in. do wielogatunkowych zestawień w ogródkach ziołowych, ale może być z powodzeniem sadzona w nasłonecznionych miejscach ogrodu jako uzupełnienie rabat bylinowych, jako tło dla niskich roślin kwitnących i na obwódki rabat. Najlepiej prezentuje się w naturalistycznych założeniach ogrodowych oraz w ogrodach w stylu wiejskim i swobodnym. Można ją z powodzeniem uprawiać w pojemnikach na balkonach i tarasach, ale wtedy trzeba ją zabezpieczać na zimę, w przeciwnym wypadku przemarznie.

Stanowisko słoneczne
Wilgotność gleby średnio wilgotna
Roślina ozdobna z liści/igieł
Stanowisko półcieniste
Termin kwitnienia VI - VIII
Zimozielone Nie
Kategoria Zioła
Barwa kwiatów biała
Podlewanie średnio
Barwa liści/igieł zielona
Barwa kwiatów żółta
Pokrój wzniesiony
Pokrój kępiasty
Wysokość 30 cm - 90 cm
Zioła w ogrodzie - werbena cytrynowa