Jak przyjąć do siebie uchodźców z Ukrainy? Jak przygotować dom? Ważne informacje

W wyniku agresji Rosji na Ukrainę, wielu obywateli tego kraju szuka schronienia w Polsce. Jeśli planujesz udostępnić swoje mieszkanie lub pokój dla ukraińskich uchodźców, dowiedz się, jak najlepiej się do tego przygotować, jak stworzyć komfortową i bezpieczną przestrzeń dla swoich gości.

Spis treści

1. Jak przygotować się do przyjęcia uchodźców z Ukrainy?
2. Chcę przyjąć uchodźców z Ukrainy - gdzie się zgłosić? 
3. Jak przygotować dom na przyjazd gości z Ukrainy?
4. Przywitanie gości z Ukrainy – o czym pamiętać?
5. Uchodźcy z Ukrainy w Twoim domu – jak ich wesprzeć?
6. Jak pomóc osobie, która przeżyła traumatyczne wydarzenia?
7. Ważne - Zadbaj o zdrowie psychiczne swoje i swojej rodziny
8. Bezpłatna pomoc psychologiczna dla osób z Ukrainy – LISTA placówek

Fundacja HumanDoc przygotowała poradnik „Dla osób goszczących uchodźców z Ukrainy”, w którym psychotraumatolog, mgr Katarzyna Podleska zawarła najważniejsze informacje o tym, jak się przygotować do przyjęcia gości z Ukrainy, a także jak zapewnić im bezpieczeństwo i psychiczny komfort podczas pobytu w naszym domu.

Oto najważniejsze informacje, które warto wiedzieć, decydując się na przyjęcie ukraińskich uchodźców pod swój dach.

Jak przygotować się do przyjęcia uchodźców z Ukrainy?

Przede wszystkim dobrze przemyśl swoją decyzję. Porozmawiaj z domownikami, partnerem, dziećmi – zastanówcie się, czy będziecie w stanie emocjonalnie udźwignąć tę sytuację. Pamiętaj, że nie każdy jest w stanie poradzić sobie z takim ogromem cierpienia, traum i trudnych emocji. I to też jest ok – pomóc uchodźcom z Ukrainy można na rózne sposoby, nie tylko przez udostępnianie miejsca do spania. Mozna również włączyć się w zbiórkę czy wolontariat.

Po drugie, upewnij się, że możesz zapewnić dach nad głową (całe mieszkanie lub osobny pokój) kilku osobom na miesiąc lub dłużej. Spojrzyj na sytuację i swoje możliwości realnie – mierz siły na zamiary i pamiętaj, że każda, nawet najmniejsza pomoc dla osób z Ukrainy jest na wagę złota.

Nawet jeśli będziesz mógł ugościć ich przez tydzień i pomóc im przystosować się do nowych warunków i nowego miejsca – to wystarczy.

Chcę przyjąć uchodźców z Ukrainy - gdzie się zgłosić? 

Chęć przyjęcia do siebie ukraińskich gości najlepiej zgłosić oficjalnymi kanałami, tj. przez lokalne władze i Samorządy lub przez grupy na FB i specjalne portale internetowe, np.:

• pomagamukrainie.gov.pl – oficjalna rządowa strona internetowa dla wszystkich zainteresowanych pomocą osobom z Ukrainy przebywającym w Polsce lub wciąż w Ukrainie
• polacydlaukrainy.pl – tu można zaoferować swoje mieszkanie (lub pokój) ukraińskim uchodźcom
• mail pomochumanitarnaUA@msz.gov.pl – pisząc maila, można zgłosić chęć udostępnienia lokalu ukraińskim uchodźcom
• warszawska platforma ochotnicy.waw.pl/mieszkania – tutaj mieszkańcy Warszawy mogą zgłaszać chęć przyjęcia osób z Ukrainy pod swój dach, nawet na krótki czas

Jak przygotować dom na przyjazd gości z Ukrainy?

Zanim przyjmiesz gości z Ukrainy pod swój dach, warto się do tego przygotować – również fizycznie. Jak? Oto kilka najważniejszych kwestii:

1. Miejsce do spania

Niezależnie od tego, czy odstępujesz całe mieszkanie, czy tylko pokój warto przygotować lokum tak, by goście z Ukrainy poczuli się w nim bezpiecznie i mogli liczyć na odrobinę prywatności.

W pokoju czy mieszkaniu przygotuj miejsce do spania – jeśli nie masz dodatkowego łóżka, śpiwory, rozkładane materace, łóżka polowe itd. będą dobrym rozwiązaniem. Nie zapomnij również o świeżej pościeli i ręcznikach.

Wiele osób przybywając w pośpiechu do Polski z Ukrainy ma ze sobą niewielką torbę lub walizkę – warto więc wydzielić odrobinę miejsca do przechowywania (także w kuchni i łazience) – może to być osobna szafka czy szuflada.

2. Wi-Fi i starter z numerem komórkowym

Dostęp do internetu i sieci komórkowej pozwoli gościom nawiązać kontakt ze swoją rodziną i przyjaciółmi, którzy wciąż są w Ukrainie. Warto więc już zawczasu przygotować na kartce dane do logowania do Wi-Fi, a także zorganizować darmowe startery do sieci komórkowej, które oferuje obecnie wiele operatorów w Polsce.

Startery można odebrać m.in. w punktach recepcyjnych na granicach polsko-ukraińskich, w sklepach spożywczych (np. Żabka, Biedronka, Kolporter czy RUCH), a także na dworcach PKS w największych miastach w Polsce. Można również odwiedzić salony operatorów (lub strony www) i zapytać o darmowe startery dla ukraińskich uchodźców.

3. Ubrania, środki czystości, wyposażenie

Ubrania, środki do higieny i inne potrzebne rzeczy możemy organizować na bieżąco, kiedy już ukraińscy goście trafią pod nasz dach. Warto jednak, na start, zaopatrzyć się w kilka najpotrzebniejszych rzeczy, które będą niezbędne w pierwszych dniach po przyjeździe (zwłaszcza gdy będziemy gościć u siebie kobiety z małymi dziećmi).

Możesz odwiedzić na przykład lokalne zbiórki dla uchodźców – część z nich oferuje też m.in. ręczniki, pościel, a nawet materace czy śpiwory do spania.

4. Podstawowe zwroty w języku ukraińskim

Niektóre osoby z Ukrainy rozumieją język polski, a nawet się nim całkiem nieźle posługują. Jeśli jednak Twoi goście nie rozumieją polskiego, ani angielskiego, a Ty słabo mówisz po ukraińsku – nie panikuj.

Porozumieć można się na różne sposoby – możesz na przykład zawczasu przygotować kilka zwrotów po ukraińsku (patrz poniżej), komunikować się za pomocą gestów/rysunków, albo wykorzystać narzędzie takie jak Google Translate.

5. Pomoc medyczna, psychologiczna, zbiórki

Dobrym pomysłem jest przygotowanie i wydrukowanie listy miejsc, placówek, grup, w których ukraińscy obywatele przyjeżdżający do Polski mogą skorzystać z pomocy medycznej, psychologicznej, a także materialnej (np. ubrania, pieluchy, środki przeciwbólowe). Listę warto trzymać w łatwo dostępnym i widocznym miejscu.

Przywitanie gości z Ukrainy – o czym pamiętać?

Najważniejsze, gdy już goście z Ukrainy przekroczą próg Twojego mieszkania, to danie im wystarczającej przestrzeni i prywatności. Daj im czas na oswojenie się z nowym miejscem, nową rzeczywistością.

Pamiętaj, że to osoby, które przeżyły traumę, dlatego to normalne, że są zestresowane, przerażone czy małomówne. Dlatego tak ważne jest, żeby przywitać ich z uśmiechem i życzliwością. Możesz zaproponować im ciepłą herbatę lub posiłek, ale nie zmuszaj ich do jedzenia, jeśli odmówią. Najważniejsze, by Twoi goście poczuli się u Ciebie dobrze i bezpiecznie.

Nie musisz też od razu wszystkiego tłumaczyć. Wystarczy, że pokażesz im, gdzie będą spać, gdzie jest kuchnia (lodówka, sprzęty) i łazienka. Na rozmowę dotyczącą zasad wspólnego mieszkania przyjdzie jeszcze czas. Na razie pozwól swoim gościom odpocząć, odetchnąć, nabrać sił.

Warto też od razu pomóc im połączyć się z siecią – na pewno będą chcieli dać znać rodzinie i przyjaciołom, że są już bezpieczni, lub dowiedzieć się, co dzieje się z ich krewnymi w Ukrainie.

UWAGA: osoby z Ukrainy najprawdopodobniej będą mieć klawiaturę z cyrylicą. Warto zwrócić na to uwagę, ponieważ przy wpisywaniu polskich znaków lub cyfr (szczególnie 0, które na ukraińskiej klawiaturze wygląda inaczej niż na łacińskiej)

Kiedy już ukraińscy goście poczują się pewniej, dobrze jest usiąść i porozmawiać o najbliższej przyszłości i zasadach panujących w Twoim domu. Pamiętaj, że Twoi goście nic o Tobie nie wiedzą – ani o Twoich nawykach, ani stylu życia. Warto więc przeanalizować wspólnie takie sprawy jak bezpieczeństwo, korzystanie z łazienki i kuchni czy cisza nocna.

Możecie także wspólnie przygotować listę rzeczy, których ukraińscy goście potrzebują – nie tylko materialnych, ale również niezbędnych formalności czy wizyty u lekarza bądź psychologa. Oczywiście, wszystko w swoim czasie.

UWAGA: Twoi goście najprawdopodobniej będą przytłoczeni całą sytuacją i mogą mieć problem z przyjęciem pomocy - zwłaszcza materialnej. Warto wytłumaczyć im na spokojnie, że rzeczy pochodzące ze zbiórek (ubrania, jedzenie, kosmetyki, leki itd.) są bezpłatne i w całości przeznaczone dla nich - i że warto z nich korzystać.

Uchodźcy z Ukrainy w Twoim domu – jak ich wesprzeć?

Oprócz zapewnienia uchodźcom z Ukrainy dachu nad głową i życzliwości, warto wspomnieć o kilku rzeczach, które możesz zrobić, by wesprzeć swoich gości w tym niełatwym dla nich czasie. Nie są to duże rzeczy, ale mogą mieć dla nich ogromne znaczenie:

1. Jedzenie – osoby w kryzysie często mają problem z regularnym odżywianiem się. Warto zachęcać swoich ukraińskich gości do jedzenia (możesz nawet zapytać o ich ulubioną potrawę), ale bez zmuszania!

2. Emocje – każdy reaguje na stres i traumatyczne zdarzenia inaczej. Emocje mogą pojawiać się falami – raz może być to śmiech, raz płacz… Pozwól swoim gościom na przezywanie emocji, nawet jeśli nie czujesz się komfortowo, widząc jak druga osoba płacze. Płacz jest dobry, oczyszczający.

3. Profesjonalna pomoc psychologiczna – pamiętaj, że zdrowie psychiczne jest najważniejsze, nie tylko Twoich gości, ale również Twoje.

4. Wsparcie w codziennych czynnościach – to ważne, zwłaszcza na początku. Wspieraj (ale nie zmuszaj) swojego gościa w codziennych czynnościach, zachęcaj do spacerów, wychodzenia na świeże powietrze, regularnego jedzenia, brania prysznica itd.

5. Unikanie alkoholu i ryzykownych zachowań – używki mogą wydawać się łatwym sposobem na radzenie sobie z trudnymi emocjami, obiecując ulgę i chwilowe zapomnienie o traumie. Mimo to nie warto zachęcać gości do tego typu rozwiązań – są one szkodliwe i potencjalnie niebezpieczne.

WAŻNE: osoby przybywające do Polski mogą czuć się niepewnie i bać się wyjść z domu - warto uświadomości swoich ukraińskich gości, że przebywają w Polsce legalnie i mogą swobodnie się poruszać po mieście (mogą np. iść do sklepu, do parku czy restauracji). 

Jak pomóc osobie, która przeżyła traumatyczne wydarzenia?

W Przewodniku przygotowanym przez Fundację HumanDoc znalazło się mnóstwo wskazówek dotyczących pomocy osobom, które doświadczyły traumatycznych zdarzeń. Oto najważniejsze z nich:

1. Bądź cierpliwy, staraj się zrozumieć.

2. Nie narażaj osób na dalsze niebezpieczeństwa przez swoje zachowanie czy działanie.

3. Upewnij się, że robisz wszystko w swojej mocy, by osoby przebywające pod Twoim dachem czuły się bezpiecznie.

4. Okaż szacunek osobom, którym pomagasz – nie dyskryminuj ich w żaden sposób.

5. Cokolwiek robisz - działaj jedynie w ich najlepszym interesie.

6. Bądź sprzymierzeńcem i dobrym słuchaczem – osoba z traumą może potrzebować ciągle mówić o swoim przeżyciu, dlatego uzbrój się w cierpliwość i wstrzymaj się z komentarzami typu „przestań o tym myśleć ”, czy „weź się w garść”.

7. Zaobserwuj, które bodźce wyzwalają reakcje PTSD (objawy stresu pourazowego) – mogą to być konkretne widoki, zapachy czy dźwięki. Znając je, będziesz w stanie lepiej się przygotować i ich uniknąć.

8. Objawy stresu pourazowego to często emocjonalne odrętwienie, gniew i wycofanie jeśli Twój gość jest odległy, rozdrażniony lub zamknięty, nie bierz tego do siebie. Każdy radzi sobie ze stresem inaczej.

9. Nie zmuszaj gości, by mówili o swoich trudnych przeżyciach, ale jednocześnie daj im do zrozumienia, że z chęcią ich wysłuchasz, jeśli będą gotowi na rozmowę.

10. Komunikacja jest najważniejsza – obserwuj osoby, którym pomagasz, rozmawiaj z nimi, pytaj, tłumacz. A przede wszystkim – daj im przestrzeń i czas na wyciszenie i otwarcie się.

Ważne - Zadbaj o zdrowie psychiczne swoje i swojej rodziny

Wojna w Ukrainie odbija się nie tylko na obywatelach tego kraju, ale również na nas. Przyjmując pod swój dach uchodźców również i my jesteśmy narażeni na stres i przeżywanie trudnych emocji. Dlatego tak ważne jest, by w całej tej sytuacji nie zapomnieć o sobie, swoim zdrowiu psychicznym i komforcie emocjonalnym.

Jeśli więc poczujemy, że czujemy się gorzej, nie możemy spać lub nasilają się u nas objawy chorób somatycznych, bóle głowy, brzucha i sztywność mięśni – zatrzymajmy się na chwilę i zadbajmy o siebie.

Możemy skorzystać z pomocy psychologicznej, wygłuszyć na chwilę informacje o wojnie płynące z mediów, spędzić trochę czasu z najbliższymi, pomedytować, pójść na spacer, pójść na siłownię. Znajdźmy ujście dla trudnych emocji i dajmy sobie czas i przestrzeń na regenerację.

Bezpłatna pomoc psychologiczna dla osób z Ukrainy – LISTA placówek

Obywatele Ukrainy przyjeżdżający do Polski mogą uzyskać bezpłatne wsparcie psychologiczne (w języku polskim, ukraińskim, rosyjskim lub angielskim). Oto numery kilku placówek w Polsce oferujących pomoc psychologiczną dla uchodźców z Ukrainy:

• Centrum Psychoterapii HELP - numer 720 826 806 oraz 790 626 806 (język polski i angielski).
• Polskie Forum Migracyjne - tel. 669 981 038 (język rosyjski i ukraiński), telefon działa w poniedziałki od 16 do 20, w środy od 10 do 14 i w piątki od 14 do 18.
• Centrum Medyczne Damiana - 22 566 22 27 (język ukraiński), telefon dostępny przez 7 dni w tygodniu w godzinach 8-20. Działa także infolinia po ukraińsku pomagająca odnaleźć się w polskim systemie zdrowia – od poniedziałku 28.02 tel. 22 566 22 20.
• Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Krakowie, tel.12 421 92 82.
• Centrum Psychologiczne KOMPAS w Radomiu (lub online), zapisy pod numerem 537606041.
• Przystań Psychologiczna - tel. 533 300 999, spotkania online lub stacjonarne w Warszawie (j.ukraiński, polski lub angielski).
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka - tel. 800 12 12 12 (język ukraiński i rosyjski).
• CALMA Klinika Terapii w Gdańsku, telefon: +48 660 198 321 (pon-pt 9-20), język polski i angielski.
• Fundacja Pomocy Psychologicznej i Edukacji Społecznej RAZEM - program wsparcia dla osób z  Ukrainy. Telefon zaufania – 733 563 311 (Sekretariat Fundacji czynny w godzinach 10-18).
• Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej - wsparcie i pomoc psychologiczna osób dorosłych w kryzysach oraz trudnych sytuacjach życiowych. Kontakt: Punkt Interwencyjny – 22 837 55 59 | 535 430 902 Dział Interwencji Kryzysowej – 22 855 44 32 | 514 202 619.

Barbara Ruppel