Fornir, obłóg, okleina – co jest czym? Porady i ZDJĘCIA

2019-07-15 11:41 Paweł Kaliński

Fornir dębowy, obłóg mahoniowy, okleina orzechowa – tego rodzaju określenia często padają w kontekście zarówno antyków, jak i mebli nowoczesnych. Sprzedawcy nie zawsze jednak używają ich precyzyjnie. Co w rzeczywistości oznaczają nazwy: fornir, obłóg i okleina?

Na niwie klasycznego meblarstwa spośród tych trzech pojęć najszerszym znaczeniowo jest fornir, który – ze względu na zastosowanie – może zostać określony jako obłóg lub jako okleina.

Co to jest fornir

Fornir to inaczej cienkie (od 0,1 do 8,0 mm grubości) płaty drewna służące przede wszystkim do wykańczania mebli (fornirowania) i do tworzenia sklejki.

Co to jest okleina

Fornir, który oglądamy na meblach antycznych i nowszych (aż do końca lat 60. XX wieku), to w nomenklaturze fachowej okleina, niekiedy (dla odróżnienia od popularnych dziś oklein syntetycznych) nazywana współcześnie także okleiną drewnianą. Jest to fornir najcieńszy – przeważnie ma od 0,5 do 1,0 mm. Uzyskiwany jest na ogół ze szlachetniejszych gatunków drewna (stąd określenia w rodzaju: okleina dębowa, orzechowa, mahoniowa, jesionowa) i skrawany w taki sposób, by wydobyć dekoracyjne walory usłojenia. Ponieważ od ponad 40 lat w meblarstwie stosowane są również okleiny syntetyczne, mniej precyzyjne słowo fornir często służy za synonim oklein naturalnych.

Co to jest obłóg

Fornir to jednak również obłóg. Ten typ forniru ma przeznaczenie techniczne – służy za podkład pod okleinę przy produkcji i renowacji mebli, wykorzystuje się go także do wykonywania płyty stolarskiej. W związku z przeznaczeniem obłóg jest grubszy od okleiny (ma przeważnie od 1,0 do 3,0 mm) i na ogół brak mu walorów dekoracyjnych. Do wykonania obłogu przewaznie używa się forniru niższej jakości lub tańszego gatunku (najczęściej spotykany jest obłóg sosnowy, rzadziej – obłóg dębowy).

Warto jednak zaznaczyć, że obłogiem niektórzy sprzedawcy mebli antycznych ze względu na grubość nietrafnie nazywają kilkumilimetrowej grubości okleiny, jakie stosowano w wiekach dawnych (chodzi przede wszystkim o stulecie XVI i XVII). O czym szerzej w dalszej części tekstu, ówczesna technologia uniemożliwiała uzyskiwanie cieńszych fornirów, zaś rozróżnienie fornirów na okleiny i obłogi nie wynika z ich grubości, lecz z funkcji.

Nie przegap: jak fornirować meble? >>

Jak odnowić fornir na meblu? Fornir samoprzylepny, dostępny w sklepach dla majsterkowiczów, ułatwia amatorom pracę z okleinami. Warto jednak poznać i tradycyjną, zdecydowanie trwalszą technikę fornirowania mebli.

Jak naklejać fornir? Instrukcja krok po kroku >>

Dzieje fornirowania mebli

Korzenie techniki fornirowania mebli sięgają starożytnego Egiptu. W Europie okleinowanie znane było w średniowieczu w postaci intarsji i certosiny (zbliżona do późniejszej markieterii technika dekoracyjna oparta na dekoracyjnym użyciu masy perłowej). Na szeroką skalę fornir wszedł w użycie w drugiej połowie XVII wieku, chętnie wykorzystywany zarówno do tworzenia na powierzchniach mebli dekoracyjnych układów, jak i do uszlachetniania komód, szaf czy stołów o konstrukcji wykonanej z innych, tańszych gatunków drewna (jak zwłaszcza sosna).

Fornir pozostawał wówczas jednak materiałem kosztownym. Nie było jeszcze technicznych możliwości uzyskiwania arkuszy drewna o większej powierzchni ani o znanej nam dziś niewielkiej grubości. Większe arkusze forniru zaczęto uzyskiwać w wieku XVIII w., ale dopiero w drugiej połowie XIX stulecia urządzenia do mechanicznego skrawania drewna nadały okleinom pożądaną grubość. Fornir stał się dzięki temu tańszy, bardziej dostępny i jeszcze popularniej stosowany w meblarstwie. Na kilka dekad na przełomie lat 60. i 70. fornir naturalny został wyparły przez okleiny syntetyczne, dziś jednak powraca – dla odbiorców znów liczy się nie tylko wygląd mebli, ale i materiał, z którego są wykonane.

Modne rozwiązanie: fornir na ścianach >>

Duże powierzchnie płyt fornirowanych na ścianach, spotykane w latach 30., a popularne w latach 60. i 70., znów są w modzie! Przekonaj się, jak we współczesnym wnętrzu stosować fornirowane panele ścienne.

Fornir na ścianie: plusy i minusy >>

Fornirowane panele ścienne >>

Forniry modne dawniej i dziś

Na przestrzeni wieków ewoluowała nie tylko technologia fornirowania. Zmieniała się też meblarska moda, w poszczególnych epokach na plan pierwszy wysuwająca różne gatunki oklein. W epoce baroku w meblarstwie europejskim stosowano przede wszystkim fornir dębowy (nieraz barwiony na czarno), fornir orzechowy (niekiedy podbarwiany na średni brąz), a także okleiny uzyskiwane z drzew owocowych fornir gruszowy, czereśniowy, wiśniowy. Wykonywano z nich zarówno gładkie powierzchnie, jak i dekoracje w technice intarsji.

W wieku XVIII w związku z kolonialną ekspansją Francji w modę weszły importowane do Europy forniry egzotyczne, z mahoniem na czele. W Europie Środkowej i Wschodniej wciąż chętnie wykorzystywano jednak również gatunki rodzime. Stan ten utrzymał się i w kolejnym stuleciu. Przykładowo – francuskie meble z epoki restauracji Burbonów wykonywano z mahoniu lub fornirowano mahoniem, ale już niemieckie meble biedermeierowskie okleinowano fornirem orzechowym, dębowym, czereśniowym lub gruszowym, a rosyjskie – także fornirem brzozowym, zwłaszcza dekoracyjną czeczotą brzozową.

Epoka art deco przyniosła zainteresowanie kolejnymi efektownymi fornirami egzotycznymi, coraz bardziej masowo importowanymi z Afryki i obu Ameryk. Mniej kosztowne meble także w naszym kraju dekorowano jednak wówczas okleiną orzechową, również o atrakcyjnym rysunku, dodatkowo uwypuklanym w procesie politurowania. Chętnie sięgano przy tym po czeczotę orzechową i czeczotę brzozową. Równolegle w cenie pozostawał szlachetny fornir dębowy. Ta tendencja utrzymała się aż do początku lat 70. XX wieku, gdy w modę zaczęły wchodzić wykończenia syntetyczne.

Fornir naturalny, fornir modyfikowany

Dziś forniry naturalne znów są cenione. Oprócz nich spotkać można forniry modyfikowane. W odróżnieniu od oklein naturalnych, arkusze przeznaczone na fornir, obłóg i okleina pozbawia się wszelkich niedoskonałości, barwi na pożądany kolor i prasuje. W ten sposób okleina otrzymuje tłoczenie odpowiadające naturalnemu rysunkowi drewna.

Fornir modyfikowany cechuje się doskonale spójnym odcieniem i strukturą słojów. Każdy arkusz wygląda identycznie. W oczach wielu odbiorców jest to zaleta, choć przecież o urodzie fornirów naturalnych decyduje unikatowy rysunek słojów. Z drugiej strony jednak ze względu na procesy technologiczne, którym jest poddawany, fornir modyfikowany okazuje się bardziej odporny na uszkodzenia mechaniczne i wpływ wilgoci. Dzięki temu znakomicie nadaje się do wykorzystania nie tylko w meblach przeznaczonych do salonu czy sypialni, także do kuchni, a nawet do łazienki.

Nie przegap: fornir w kuchni i w łazience >>

Meble fornirowane zdobią nie tylko pokoje, także eleganckie kuchnie i modne łazienki.

Fornir w kuchni: 10 inspiracji >>

Fornir w łazience: efektowna aranżacja >>

Czym zabezpieczyć drewno? 5 cech dobrego impregnantu do drewna